اوراق بهادار با درآمد ثابت چیستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟
در دنیای وسیع بازارهای مالی، دارایی‌های مختلفی برای سرمایه‌گذاری وجود دارند که هر یک ویژگی‌ها، ریسک‌ها و بازدهی‌های متفاوتی دارند. در یک سر طیف، دارایی‌های با ریسک بالاتر مانند سهام قرار دارند و در سر دیگر، دارایی‌هایی که عموماً با ریسک پایین‌تر و بازدهی قابل پیش‌بینی‌تر شناخته می‌شوند: اوراق بهادار با درآمد ثابت (Fixed-Income Securities). این دسته از اوراق نقش مهمی در سبدهای سرمایه‌گذاری و تأمین مالی ایفا می‌کنند.
اوراق بهادار با درآمد ثابت چیستند؟
اوراق بهادار با درآمد ثابت، نوعی از اوراق بهادار هستند که نشان‌دهنده بدهی یا وام می‌باشند. وقتی شما یک اوراق بهادار با درآمد ثابت را می‌خرید، در واقع مبلغی را به ناشر آن (که می‌تواند دولت، شهرداری، یک شرکت بزرگ یا نهاد دیگری باشد) قرض می‌دهید. در ازای این وام، ناشر متعهد می‌شود که در فواصل زمانی مشخص (معمولاً هر شش ماه یا یک سال)، مبلغ ثابتی را به عنوان سود (که به آن “کوپن” یا Coupon گفته می‌شود) به شما پرداخت کند و در تاریخ سررسید مشخص در آینده، اصل مبلغ وام (ارزش اسمی ورقه) را به شما بازگرداند.
نام “درآمد ثابت” از همین ویژگی پرداخت‌های سود منظم و معمولاً ثابت ناشی می‌شود.
مکانیزم اصلی: وام‌دهی در ازای دریافت بهره
تصور کنید شما به دوستتان پولی قرض می‌دهید و توافق می‌کنید که او هر ماه مبلغ ثابتی را به عنوان سود به شما بدهد و در پایان سال اصل پول را برگرداند. اوراق بهادار با درآمد ثابت در مقیاس بزرگتر و رسمی‌تر همین کار را انجام می‌دهند. شما به عنوان “وام‌دهنده” یا “سرمایه‌گذار” عمل می‌کنید و ناشر ورقه به عنوان “وام‌گیرنده” یا “منتشرکننده بدهی”.
ویژگی‌های کلیدی اوراق بهادار با درآمد ثابت
اوراق بهادار با درآمد ثابت دارای ویژگی‌های مهمی هستند که آن‌ها را از سایر دارایی‌ها مانند سهام متمایز می‌کند:
- پرداخت‌های منظم و قابل پیش‌بینی (کوپن): اصلی‌ترین ویژگی این اوراق، دریافت یک جریان درآمدی ثابت و از پیش تعیین شده در فواصل زمانی منظم است. نرخ این پرداخت (نرخ کوپن) معمولاً در زمان انتشار ورقه مشخص می‌شود و تا سررسید ثابت می‌ماند.
- بازپرداخت اصل سرمایه در سررسید: ناشر متعهد است که در تاریخ مشخصی در آینده که به آن “تاریخ سررسید” می‌گویند، اصل مبلغ وام (ارزش اسمی ورقه) را به دارنده آن بازپرداخت کند.
- تاریخ سررسید مشخص: هر ورقه بهادار با درآمد ثابت یک تاریخ سررسید دارد که می‌تواند از چند ماه (اوراق کوتاه‌مدت) تا چند سال یا چند دهه (اوراق بلندمدت) متغیر باشد.
- ناشر اوراق: ناشر اوراق تعیین‌کننده اصلی ریسک اعتباری ورقه است. ناشران دولتی (مانند دولت‌های مرکزی) معمولاً کمترین ریسک نکول را دارند، در حالی که شرکت‌های خصوصی، بسته به وضعیت مالی و اعتبارشان، ریسک‌های متفاوتی دارند.
- ارزش اسمی (Face Value / Par Value): مبلغی است که در تاریخ سررسید توسط ناشر به دارنده ورقه پرداخت می‌شود (مگر اینکه ناشر نکول کند). سود کوپن معمولاً بر اساس درصدی از این ارزش اسمی محاسبه می‌شود.
- نرخ کوپن (Coupon Rate): نرخ سود سالانه‌ای است که ناشر بر اساس ارزش اسمی ورقه پرداخت می‌کند. این نرخ تعیین‌کننده مبلغ پرداخت‌های منظم سود است.
- بازده (Yield): نرخ بازدهی واقعی که سرمایه‌گذار از نگه داشتن ورقه به دست می‌آورد. این بازده ممکن است با نرخ کوپن متفاوت باشد، به‌خصوص اگر ورقه در بازار ثانویه (پس از انتشار اولیه) با قیمتی بالاتر یا پایین‌تر از ارزش اسمی آن خرید و فروش شود. قیمت خرید، نرخ کوپن و زمان باقی‌مانده تا سررسید بر بازده نهایی تأثیر می‌گذارند.
- نوسانات قیمت بازار: هرچند پرداخت‌های کوپن ثابت هستند، اما قیمت بازار یک ورقه بهادار با درآمد ثابت می‌تواند قبل از سررسید نوسان کند. اصلی‌ترین عامل این نوسانات، تغییرات در نرخ بهره رایج در اقتصاد است. اگر نرخ بهره بازار افزایش یابد، قیمت اوراق موجود با نرخ کوپن پایین‌تر کاهش می‌یابد و بالعکس.
- اولویت در زمان ورشکستگی: در صورت ورشکستگی ناشر، دارندگان اوراق بهادار با درآمد ثابت (مانند دارندگان اوراق قرضه) نسبت به سهامداران در اولویت بازپرداخت قرار دارند (هرچند معمولاً پس از طلبکاران تضمین شده).
- پروفایل ریسک: عموماً ریسک اوراق بهادار با درآمد ثابت (به‌خصوص اوراق دولتی کشورهای باثبات) کمتر از سهام است. اما آن‌ها همچنان در معرض ریسک‌هایی مانند ریسک نرخ بهره، ریسک تورم و ریسک اعتباری (نکول ناشر) قرار دارند.
انواع رایج اوراق درآمد ثابت
برخی از انواع رایج اوراق بهادار با درآمد ثابت عبارتند از:
- اوراق قرضه دولتی: منتشر شده توسط دولت‌های مرکزی (مانند اوراق خزانه‌داری). معمولاً کمترین ریسک اعتباری را دارند.
- اوراق قرضه شهرداری: منتشر شده توسط دولت‌های محلی برای تأمین مالی پروژه‌های شهری.
- اوراق قرضه شرکتی: منتشر شده توسط شرکت‌ها. ریسک و بازده آن‌ها بسته به اعتبار شرکت متفاوت است.
- صکوک (Islamic Bonds): اوراق بهادار اسلامی که بر اساس اصول شریعت طراحی شده‌اند و معمولاً نشان‌دهنده مالکیت مشاع در یک دارایی یا پروژه و سهم از سود آن هستند. اوراق مشارکت که در مقاله قبلی به آن اشاره شد، نوعی از صکوک است که اغلب عملکردی شبیه به اوراق درآمد ثابت دارد.
نقش اوراق درآمد ثابت در سبد سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاران به دلایل مختلفی اوراق بهادار با درآمد ثابت را در سبد خود قرار می‌دهند:
- کسب درآمد منظم: فراهم کردن یک جریان درآمدی پایدار برای پوشش هزینه‌ها یا سرمایه‌گذاری مجدد.
- حفظ اصل سرمایه: به‌عنوان یک دارایی نسبتاً امن‌تر، به حفظ اصل سرمایه کمک می‌کنند.
- کاهش ریسک کلی سبد: وجود اوراق درآمد ثابت در کنار دارایی‌های پرریسک‌تر مانند سهام، می‌تواند نوسانات کلی سبد را کاهش داده و ریسک آن را تعدیل کند (تنوع بخشی).
نتیجه‌گیری
اوراق بهادار با درآمد ثابت بخش مهمی از بازارهای مالی را تشکیل می‌دهند و ابزاری کلیدی برای سرمایه‌گذارانی هستند که به دنبال کسب جریان درآمدی منظم، حفظ نسبی اصل سرمایه و مدیریت ریسک در سبد سرمایه‌گذاری خود می‌باشند. ویژگی‌های اصلی آن‌ها شامل پرداخت‌های ثابت کوپن، تاریخ سررسید مشخص و تعهد ناشر به بازپرداخت اصل سرمایه است. شناخت این ویژگی‌ها و ریسک‌های مرتبط با آن‌ها، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا آگاهانه تصمیم بگیرند که اوراق درآمد ثابت چه نقشی در برنامه‌ریزی مالی آن‌ها می‌تواند ایفا کند.
مقایسه انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری
اوراق مشارکت: راهی نسبتاً امن برای سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت
بدون دیدگاه