چگونه پورتفولیوی متنوعی بسازیم؟

پس از درک اهمیت ساخت پورتفولیو و نقش کلیدی تخصیص دارایی، گام بعدی این است که چگونه این پورتفولیو را به گونه‌ای بسازیم که “متنوع” باشد. تنوع بخشی، یکی از اصول طلایی در سرمایه‌گذاری است و ابزاری قدرتمند برای مدیریت ریسک محسوب می‌شود.

تنوع بخشی (Diversification) چیست و چرا اهمیت دارد؟

تنوع بخشی به معنای پخش کردن سرمایه شما در انواع مختلف دارایی‌ها، صنایع، مناطق جغرافیایی و سبک‌های سرمایه‌گذاری است. هدف اصلی تنوع بخشی این است که “همه تخم مرغ‌ها را در یک سبد قرار ندهید”. یعنی اگر عملکرد یک بخش از سرمایه‌گذاری شما ضعیف بود، بخش‌های دیگر بتوانند این ضعف را جبران کرده و ضرر کلی پورتفولیوی شما را به حداقل برسانند.

اهمیت تنوع بخشی:

• کاهش ریسک کلی پورتفولیو: تنوع بخشی به‌طور قابل توجهی ریسک خاص مربوط به عملکرد یک شرکت، صنعت یا منطقه جغرافیایی واحد را کاهش می‌دهد.
• کاهش نوسانات: پورتفولیوی متنوع معمولاً نوسانات کمتری نسبت به سرمایه‌گذاری متمرکز در یک یا چند دارایی محدود دارد و بازدهی آن در طول زمان هموارتر است.
• افزایش شانس کسب بازدهی پایدار: با سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلفی که ممکن است در شرایط متفاوت اقتصادی خوب عمل کنند، احتمال کسب بازدهی مثبت در بلندمدت افزایش می‌یابد.

لایه‌های تنوع بخشی در پورتفولیو

تنوع بخشی را می‌توان در لایه‌های مختلفی اجرا کرد:

1. مهم‌ترین لایه: تنوع در کلاس‌های دارایی (Diversifying Across Asset Classes): این همان مفهوم تخصیص دارایی است که قبلاً به آن اشاره شد. ترکیب دارایی‌هایی که همبستگی پایینی با یکدیگر دارند (مانند سهام که معمولاً در دوران رشد اقتصادی خوب عمل می‌کنند و اوراق قرضه که ممکن است در دوران رکود یا کاهش نرخ بهره جذاب‌تر باشند)، مؤثرترین راه برای کاهش ریسک کلی پورتفولیو است. مثال: ترکیبی از سهام، اوراق با درآمد ثابت و معادل‌های نقدی.

2. لایه دوم: تنوع درون کلاس‌های دارایی (Diversifying Within Asset Classes): پس از تصمیم‌گیری در مورد درصد هر کلاس دارایی (گام تخصیص دارایی)، باید در انتخاب دارایی‌ها درون هر کلاس نیز تنوع ایجاد کنید.

   • درون سهام:
     • تنوع در صنایع و بخش‌ها: صرفاً در سهام شرکت‌های فناوری سرمایه‌گذاری نکنید. بخشی از سرمایه خود را در صنایع مختلف مانند بهداشت و درمان، انرژی، مصرف‌کننده، مالی و غیره قرار دهید.
     • تنوع جغرافیایی: علاوه بر سهام شرکت‌های داخلی، در سهام شرکت‌های فعال در بازارهای بین‌المللی و نوظهور نیز سرمایه‌گذاری کنید.
     • تنوع در اندازه شرکت: در سهام شرکت‌های بزرگ (Large-Cap)، متوسط (Mid-Cap) و کوچک (Small-Cap) سرمایه‌گذاری کنید.
     • تنوع در سبک سرمایه‌گذاری: ترکیبی از سهام شرکت‌های رشدی (با پتانسیل رشد بالا) و سهام شرکت‌های ارزشی (که قیمتشان نسبت به ارزش ذاتی پایین‌تر به نظر می‌رسد) را در سبد خود داشته باشید.
   • درون اوراق با درآمد ثابت:
     • تنوع در ناشران: اوراق قرضه دولتی، شرکتی و شهرداری را ترکیب کنید.
     • تنوع در رتبه اعتباری: ترکیبی از اوراق با رتبه اعتباری بالا (ریسک نکول پایین‌تر) و اوراق با بازده بالاتر اما ریسک اعتباری بیشتر را در نظر بگیرید (البته متناسب با ریسک‌پذیری شما).
     • تنوع در سررسید: ترکیبی از اوراق کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت را در پورتفولیو داشته باشید تا ریسک نرخ بهره را مدیریت کنید.
     • تنوع جغرافیایی: اوراق قرضه صادر شده در کشورهای مختلف را نیز در نظر بگیرید.

روش‌های عملی برای ساخت پورتفولیوی متنوع

برای اکثر سرمایه‌گذاران، به‌خصوص مبتدیان، آسان‌ترین و مؤثرترین راه برای دستیابی به تنوع بخشی در تمام لایه‌ها، استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است:

• استفاده هوشمندانه از صندوق‌های سرمایه‌گذاری:

  • صندوق‌های سهامی گسترده (Broad-Based Stock Funds / ETFs): به‌جای خرید سهام تک‌تک شرکت‌ها، می‌توانید در صندوق‌هایی سرمایه‌گذاری کنید (مانند ETFهایی که شاخص کل بورس یا شاخص S&P 500 را دنبال می‌کنند) که به‌طور خودکار سرمایه شما را در صدها یا هزاران شرکت در صنایع مختلف پخش می‌کنند.
  • صندوق‌های درآمد ثابت گسترده (Broad-Based Bond Funds / ETFs): به‌جای خرید تک‌تک اوراق قرضه، در صندوق‌هایی سرمایه‌گذاری کنید که در انواع مختلف اوراق قرضه (دولتی، شرکتی) با سررسیدها و رتبه‌های اعتباری گوناگون سرمایه‌گذاری می‌کنند.
  • صندوق‌های مختلط: این صندوق‌ها به‌طور خودکار ترکیبی از سهام و اوراق درآمد ثابت را فراهم می‌کنند و یک لایه اولیه از تنوع بخشی در کلاس دارایی را به شما می‌دهند.
  • صندوق‌های جغرافیایی یا بخشی: برای تنوع بخشی بیشتر درون سهام یا اوراق قرضه، می‌توانید از صندوق‌هایی استفاده کنید که روی منطقه جغرافیایی خاصی (مانند بازارهای نوظهور) یا یک بخش صنعتی خاص تمرکز دارند (البته با احتیاط و به‌عنوان بخشی از پورتفولیوی کلی).

• سرمایه‌گذاری مستقیم در دارایی‌های مختلف: این روش نیازمند سرمایه بسیار بیشتر و زمان و دانش فراوان برای تحقیق و مدیریت است تا بتوان به تنوع معنی‌داری دست یافت. خرید تعداد کمی سهم از شرکت‌های مختلف، “تنوع بخشی” واقعی ایجاد نمی‌کند.

• استفاده از خدمات مشاوران مالی یا ربات‌های مشاور (Robo-Advisors): برخی پلتفرم‌ها یا مشاوران مالی، پورتفولیوهای متنوعی را بر اساس پروفایل ریسک و اهداف شما می‌سازند و مدیریت می‌کنند.

تنوع بخشی کافی در مقابل تنوع بخشی بیش از حد

هرچند تنوع بخشی مهم است، اما تنوع بخشی “بیش از حد” نیز می‌تواند کارآیی پورتفولیو را کاهش دهد؛ مثلاً سرمایه‌گذاری در تعداد بسیار زیادی صندوق که استراتژی‌های مشابهی دارند، ممکن است مدیریت را پیچیده کرده و بازدهی شما را بیش از حد به بازدهی متوسط بازار نزدیک کند، بدون اینکه ریسک بیشتری کاهش یابد. هدف، دستیابی به تنوع کافی برای مدیریت ریسک است.

نکات مهم در تنوع بخشی

• تخصیص دارایی اولویت دارد: قبل از اینکه به جزئیات انتخاب صندوق‌ها یا سهام بپردازید، روی تعیین تخصیص دارایی کلی (درصد سهام در مقابل اوراق قرضه و غیره) تمرکز کنید.
• همبستگی را در نظر بگیرید: هدف ترکیب دارایی‌هایی است که در شرایط متفاوت واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند.
• پورتفولیو را به‌طور منظم بازنگری و ریبالانس کنید: برای حفظ تنوع و تخصیص دارایی هدف، پورتفولیوی خود را به‌طور دوره‌ای (مثلاً سالی یک بار) بازبینی و ریبالانس کنید.

نتیجه‌گیری

ساخت یک پورتفولیوی متنوع، گامی حیاتی برای مدیریت ریسک در سرمایه‌گذاری است و شانس شما را برای دستیابی به بازدهی پایدار در بلندمدت افزایش می‌دهد. تنوع بخشی در لایه‌های مختلف (از کلاس دارایی گرفته تا درون هر کلاس) اهمیت دارد. برای اغلب سرمایه‌گذاران، به‌خصوص مبتدیان، استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری (مانند ETFهای گسترده سهامی و درآمد ثابت) مؤثرترین، آسان‌ترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین راه برای ساخت یک پورتفولیوی متنوع است که با اهداف و ریسک‌پذیری آن‌ها همخوانی دارد. با تمرکز بر تنوع بخشی هدفمند، می‌توانید با اطمینان بیشتری در مسیر سرمایه‌گذاری خود گام بردارید.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری

مدیریت ریسک در پورتفولیو: ابزارها و روش‌ها

انواع ریسک در سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاری چیست؟

سهام چیست و چگونه در بورس سهام بخریم؟